Công dụng trị bệnh và các bài thuốc hay từ Kinh giới

Kinh giới không chỉ là một loại rau thơm thông dụng trong bữa ăn gia đình Việt Nam mà còn là một loại thảo dược quý giá trong Y học truyền thống. Nó được sử dụng để giải cảm và điều trị nhiều bệnh về hô hấp và da liễu. Kinh giới chứa nhiều hoạt chất có khả năng kháng khuẩn, chống viêm, chống oxi hóa và giúp tăng cường hệ miễn dịch. Ngoài ra, nó còn có khả năng giúp giảm các triệu chứng như ho, đau họng, sổ mũi và viêm mũi dị ứng. Hãy cùng Thông tin cây thuốc tìm hiểu chi tiết về công dụng và các bài thuốc trị bệnh hiệu quả từ Kinh giới nhé!

1. Giới thiệu về Kinh giới 

Kinh giới (Herba Elsholtziae ciliatae) là đoạn ngọn cành mang lá, hoa còn tươi hoặc đã phơi hoặc sấy khô của cây Kinh giới (Elsholtzia ciliata), thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae). Loại thảo dược này còn có tên gọi khác là: Bán biên tô, Tiểu Kinh giới, Bài hương thảo. 

Kinh giới là một loại cây nhỏ, có chiều cao dao động từ 30-45 cm, thân thảo mảnh mai và mọc thẳng đứng. Các lá của cây được thiết kế hình thon nhọn, có chiều dài dao động từ 5-8cm, với các mép lá được tạo hình như những chiếc răng cưa tinh tế. Đặc điểm độc đáo của loại thảo dược này là hoa mang màu tím nhạt và phát ra một mùi thơm độc đáo.

Các dược tính của cây nằm trong toàn phần của nó, trừ phần rễ. Mùa thu thường là khoảng thời gian có nhiều cây được thu hoạch nhất. Quá trình thu hoạch thường bao gồm việc nhổ cả cây, sau đó rửa sạch và tiến hành phơi khô hoặc sấy. Các sản phẩm sau quá trình này được gọi là “Toàn kinh giới.” Tuy vậy, ở một số địa phương, người ta thường cắt bỏ phần rễ trước khi tiến hành phơi khô (bởi vì rễ cây không mang dược tính), và trong trường hợp này, loại cây được gọi là “Kinh giới.” Nếu chỉ sử dụng hoa để thực hiện quá trình phơi khô và làm thuốc, loại cây này được gọi là “Kinh giới tuệ.”

2. Công dụng của Kinh giới

Kinh giới không chỉ là một loại rau thơm ngon mà còn là một loại vị thuốc hữu ích trong việc trị khó tiêu, giảm cảm, hỗ trợ giảm sưng và viêm. Công dụng của Kinh giới đã được Y học cổ truyền và Y học hiện đại công nhận, chi tiết như sau:

2.1. Theo Y học hiện đại 

Dựa trên các nghiên cứu của các nhà khoa học, Kinh giới đã được xác định chứa các hoạt chất quan trọng như Thymol, Carvacrol và tinh dầu, chủ yếu là d-Menthol và d-Limonene. Cụ thể về tác dụng của Kinh giới có thể được trình bày như sau:

• Tính kháng khuẩn: Tinh dầu của Kinh giới thể hiện khả năng ngăn cản sự tấn công của không ít hơn 23 loại vi khuẩn. Đồng thời, nó còn kháng khuẩn và ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn E.coli cùng các trực khuẩn gây nhiễm trùng. Do đó, việc sử dụng Kinh giới không chỉ ngăn chặn nguy cơ xâm nhập của vi khuẩn mà còn tăng cường khả năng đề kháng cho cơ thể.
• Kháng virus: Các hợp chất Thymol và Carvacrol trong Kinh giới tác động hiệu quả đến viêm ruột Norovirus gây ra hiện tượng tiêu chảy ở con người. Ngoài ra, sản phẩm này còn hỗ trợ giảm cảm giác buồn nôn và khó chịu từ dạ dày.
• Tác động chống viêm: Kinh giới được đánh giá cao về khả năng chữa trị mụn trong giai đoạn đầu. Ngoài ra, loại thảo dược này còn có tác dụng chống viêm cho làn da bị tổn thương.
• Hiệu quả chống oxy hóa: Với chứa hợp chất chống oxy hóa, Kinh giới bảo vệ cơ thể khỏi những nguy cơ bệnh tật như bệnh tim mạch và ung thư. Đồng thời, sản phẩm còn giúp làn da trở nên sáng mịn và tươi mới khi được sử dụng.

2.2. Theo Y học cổ truyền 

Trong các sách Y học cổ truyền đã ghi chép về vị thuốc này như sau:

• Tính vị: mang vị cay, chút đắng, tính ấm
• Quy kinh: tác động lên các kinh Can và Phế
• Công dụng: hỗ trợ giải biểu, khu phong, giảm ngứa, tăng khả năng thấu chẩn
• Chủ trị: được sử dụng để cải thiện tình trạng cảm mạo, hỗ trợ trong trường hợp phong hàn, phong nhiệt, phong cấm khẩu, dị ứng, mụn nhọt, và hỗ trợ khi sởi mọc không đúng cách.

3. Các món ăn có công dụng chữa bệnh từ Kinh giới 

Theo truyền thống dân gian, Kinh giới thường được sử dụng để nấu cháo và kết hợp ăn sống với nhiều loại rau khác nhau. Dưới đây là cách thực hiện một số món ăn từ Kinh giới mà bạn có thể tham khảo:

3.1. Cháo Kinh giới giúp hỗ trợ điều trị tê bại tay chân

• Nguyên liệu: 1 nắm Kinh giới, 1/2 lượng Bạc hà, 80g đậu hạt (xay vỡ), 100g gạo lứt.
• Cách chế biến: Đặt tất cả nguyên liệu vào nồi đất, rửa sạch và sắc lấy nước, bỏ bã. Sử dụng nước này để nấu với gạo lứt và đậu, sau đó thêm giấm và muối theo khẩu vị.
• Cách dùng: Để nguội một chút sau khi nấu xong và dùng nóng khi bụng đói.
• Công dụng: Hữu ích cho những người cao tuổi bị tê bại tay chân hoặc có di chứng bại liệt nửa người.

3.2. Cháo Kinh giới Phòng phong 

• Cháo Kinh giới Phòng phong
• Nguyên liệu: 10g Kinh giới, 12g Phòng phong, 6g Bạc hà, 8g Đạm đậu xị, 80g Gạo tẻ.
• Cách chế biến: Cho tất cả nguyên liệu vào nồi đất, sắc lấy nước bỏ bã. Dùng nước sắc này nấu với gạo tẻ, thêm đường trắng vào để tăng hương vị.
• Cách dùng: Ăn ngay khi bụng đói và dùng nóng.
• Công dụng: Phù hợp cho trường hợp ngoại cảm sợ lạnh, sợ gió, đau đầu.

3.3. Salad rau Kinh giới tăng cường đề kháng, chống viêm

• Nguyên liệu: Kinh giới, Húng quế, Húng bạc hà, Tía tô mỗi loại 30g; sốt dầu giấm
• Chế biến: Lựa chọn những loại rau tươi ngon, sau đó rửa sạch bằng nước muối pha loãng. Để rau ráo rồi sắp xếp trên đĩa, sau đó rưới sốt dầu giấm với lượng vừa phải và trộn đều.
• Cách dùng: Thưởng thức trực tiếp.
• Công dụng: Giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống viêm, và tốt cho làn da.

4. Những phương pháp sử dụng Kinh giới trong điều trị

Ngoài việc sử dụng Kinh giới để chế biến món ăn, loại thảo dược này còn được sử dụng trong các bài thuốc chuyên trị các vấn đề liên quan đến đường hô hấp, hệ tiêu hóa và dị ứng da. Dưới đây là cách thực hiện những bài thuốc này:

4.1. Trị ho ra máu  

• Nguyên liệu: 1 nắm Kinh giới toàn cây tươi.
• Chế biến: Rửa sạch bằng nước muối pha loãng, giã nát và vắt lấy nước.
• Cách dùng: Uống trực tiếp nước cốt.

4.2. Chữa cảm, sốt, cúm 

• Thành phần: 20g Hoa Kinh giới (Kinh giới tuệ), 20g Tía tô, 20g Hương nhu, 20g Ngải cứu, 20g Hoắc hương.
• Quy trình chế biến: Thực hiện việc sắc chiết với nhiều lần nước, tạo thành dạng cao đặc và sau đó kết hợp luyện với bột nếp, tạo thành viên dạng hạt ngô.
• Cách sử dụng: Trong trường hợp mắc cảm cúm, uống hàng ngày khoảng 7-8 viên, tốt nhất là kết hợp với nước lá tre. Đối với trẻ em, lượng dùng khuyến nghị là 2-4 viên.

4.3. Chữa viêm mũi dị ứng 

• Nguyên liệu: 8g Hoa Kinh giới, 8g Hoa húng quế, 8g Cây cứt lợn (hoa tím), 12g lá cây Cối xay.
• Quy trình chế biến: Tiến hành đun sôi các loại thảo dược trong nồi đất và sau đó thực hiện việc sắc uống.
• Cách sử dụng: Chia đều lượng thuốc, uống hai lần mỗi ngày.

4.4. Chữa mề đay, dị ứng 

• Nguyên liệu: 12g Kinh giới, 12g Đơn bì, 12g Huyền sâm, 12g Xích thược, 12g Thiên hoa phấn, 12g Trần bì, 12g Liên kiều, 12g Kim ngân, 12g Bạch tiễn bì, 12g Ngưu bàng tử, 10g Phòng phong, 8g Khương hoạt.
• Phương pháp chế biến: Đặt tất cả các loại thảo dược vào nồi đất và thực hiện quy trình sắc uống.
• Cách sử dụng: Hằng ngày, uống một thang viên.

4.5. Chữa đau bụng, đầy bụng, nôn mửa 

• Nguyên liệu: 8g Bạc hà, 12g Cát căn, 3 lát Gừng sống, 4g Hành, 12g Hoắc hương, 8g Hương nhu, 12g Tía tô.
• Phương pháp chế biến: Đặt tất cả các loại thảo dược vào nồi đất và thực hiện quy trình sắc uống.
• Cách sử dụng: Hằng ngày, uống một thang viên.

5. Một số điều cần lưu ý khi sử dụng Kinh giới

Mặc dù Kinh giới là thảo dược lành tính, không có độc tố nhưng bạn cũng nên lưu ý những điều sau trước khi dùng: 

• Hạn chế kết hợp Kinh giới với cá lóc, cua, cá, thịt lừa trong bữa ăn.
• Cẩn trọng khi sử dụng cho trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. Nên tham vấn ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Kinh giới tuệ có tác động mạnh hơn nên không nên sử dụng trong trường hợp vết thương đã chảy mủ, cũng không nên sử dụng để điều trị bệnh sởi cho trẻ em.
• Trong quá trình sử dụng, nếu xuất hiện các triệu chứng bất thường như hạ nhiệt đột ngột, mồ hôi trội, suy nhược, tiêu chảy thì cần ngừng sử dụng ngay và đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.

6. Tổng kết 

Mong rằng những thông tin được chia sẻ ở trên sẽ giúp bạn có thêm thông tin về vị thuốc Kinh giới và tầm quan trọng của nó. Nhờ vào những công dụng hữu ích mà Kinh giới mang lại, chúng ta có thể tận dụng những lợi ích tuyệt vời từ loại thuốc này.