Bách bộ dược liệu: Các bài thuốc hay điều trị bệnh hiệu quả

Bách bộ là một loại dược thảo đã tồn tại từ thời xa xưa, được biết đến với tính chất dịu nhẹ và được xem là một lựa chọn tin cậy của cộng đồng. Phần gốc và rễ của cây Bách bộ được tận dụng như một nguồn dược liệu quý giá, mang trong mình nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe. Chúng ta hãy cùng khám phá về Bách bộ dược liệu: từ khái niệm, tác dụng và cách sử dụng trong việc điều trị bệnh tật thông qua bài viết dưới đây, do đội ngũ chuyên gia từ Thông tin Cây thuốc đã trình bày!

1. Giới thiệu về Bách bộ dược liệu

Bách bộ có tên khoa học là Stemona tuberosa, thuộc họ Bách bộ (Stemonaceae); tên gọi khác là Củ ba mươi, Dây dẹt ác, Củ rận trâu. 

Bách bộ là loại cây leo có thân cao từ 6 – 8m hoặc thậm chí vượt qua con số này. Thân cây có hình dạng trụ, bề mặt trơn và màu xanh nhạt, có những phình bọt nhỏ ở các núm. Rễ củ phát triển mạnh, có dáng trụ, dài khoảng từ 15 – 30cm, thường mọc thành các cụm dày đặc. Lá của cây mang hình dạng tim ở phần gốc, có cuống dài và đầu lá thuôn nhọn, được sắp xếp đối diện hoặc xen kẽ. Cụm hoa nở ở vị trí kết nối giữa các lá, cuống hoa kéo dài khoảng 2 – 4cm, gồm 1 – 2 bông hoa có màu vàng lục, mặt trong có tông màu đỏ tía và mang mùi hương đặctrưng. Quả của cây mang dáng trứng, hình dáng thuôn dài, bên trong chứa từ 5 – 8 hạt.

Thường thì, rễ củ của cây Bách bộ được chế biến thành thuốc sau khi đã được phơi hoặc sấy khô. Rễ Bách bộ có dáng cong queo, với độ dài từ 5cm trở lên. Phần đầu dưới của rễ nhỏ và thuôn, còn phần đỉnh có kích thước phình to hơn. Bề ngoài của rễ có màu nâu vàng, và có nhiều nếp gấp dọc theo chiều dài.

Sau khi thu hoạch, rễ củ Bách bộ cần được làm sạch khỏi đất và cát, sau đó loại bỏ hai đầu. Tiếp theo, chúng được xử lý bằng cách đem sôi qua nước hoặc để chín tùy theo yêu cầu. Sau giai đoạn này, rễ củ được tách ra thành các nhóm, rễ nhỏ được để nguyên, còn rễ lớn có thể được cắt làm đôi trước khi tiến hành quá trình phơi nắng hoặc sấy khô ở nhiệt độ từ 50 – 60ºC.

2. Tìm hiểu về tác dụng của vị thuốc Bách bộ

Bách bộ từ lâu đã được ca ngợi là thần dược để trị bệnh và bồi bổ sức khỏe. Công dụng của Bách bộ dược liệu trong Đông y và Tây y cụ thể như sau: 

2.1. Tác dụng theo Tây y

Thành phần hóa học của Bách bộ bao gồm stemonin và một số alkaloid khác như tuberostemonin, stenin, stemotinin, isostemotinin,… Tác dụng dược lý của Bách bộ là: 

Tác dụng diệt ký sinh trùng: Dựa theo kiến thức từ Trung Dược Học, Bách bộ thể hiện khả năng tiêu diệt một loạt các ký sinh trùng như chấy rận, muỗi, ấu trùng, bọ chét và nhiều loài khác.

• Tính kháng khuẩn: Các thành phần có trong Bách bộ thể hiện tác dụng kháng khuẩn với một số chủng vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Hemolytic streptococcus và Neisseria meningitidis. Ngoài ra, Bách bộ còn khả năng tiêu diệt và làm sạch vi khuẩn tồn tại trong hệ tiêu hóa. Đồng thời, chúng cũng có khả năng đối phó với vi khuẩn gây bệnh phó thương hàn và bệnh lỵ.
• Tác dụng đối với hệ hô hấp: Bách bộ thể hiện khả năng kiểm soát phản xạ ho, giãn cơ và cải thiện quá trình thông khí.
• Hỗ trợ điều trị ho: Chứa Stemonin, Bách bộ có tác dụng kiểm soát phản xạ ho và giảm triệu chứng ho.
• Hiệu quả trị giun và tiêu diệt côn trùng: Có những nghiên cứu cho thấy dung dịch Stemonin có trong Bách bộ có khả năng loại bỏ hiệu quả các loại giun và côn trùng, theo tài liệu từ Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam.

2.2. Theo Đông y

Bách bộ trong Đông y có tác dụng chữa bách nhật khái (ho gà), chàm lở, giun kim, thương phong khái thấu, phế lao và chấy rận. 

• Tính vị: Bách bộ mang hương vị ngọt, cùng chút đắng, và tính ấm.
• Quy kinh: Thuộc kinh Phế.
• Tác dụng: Bách bộ có khả năng ôn ấm phế, làm thông phế, giúp tiêu hoá, và có tác dụng kháng khuẩn.
• Ứng dụng: Thường được sử dụng trong trường hợp ho mới hoặc ho kéo dài, cả trong trường hợp ho lao, ho gà, và viêm phế quản mãn tính. Bách bộ cũng có thể được áp dụng bên ngoài để trị chấy, rận, giun kim, ghẻ lở và ngứa vùng kín.

3. Gợi ý một số bài thuốc trị bệnh từ Bách bộ dược liệu

Bách bộ dược liệu là một nguồn tài nguyên vô cùng quý báu với nhiều công dụng tuyệt vời. Thực sự, tính chất đặc biệt của vị thuốc này đã thúc đẩy sự phát triển của nhiều bài thuốc trị bệnh đa dạng và hiệu quả. Dưới đây là một số ví dụ về những bài thuốc trị bệnh mà nhiều người đã tin dùng và đạt được kết quả tốt từ Bách bộ.

3.1. Bài thuốc trị ho từ Bách bộ dược liệu

• Ho lâu ngày, ho do viêm phế quản: 20gr Bách bộ rửa sạch, để ráo. Sắc với 100ml nước đến khi còn lại ½ và thêm một ít mật ong. Ngày uống 3 lần sẽ giúp bạn giảm ho hiệu quả. 
• Ho có đờm: 19gr Bách bộ, 12gr Tô diệp, 19gr Thổ bối mẫu, 9gr Sa sâm, 19gr Dây tóc tiên, 9gr Cát cánh, 19gr Kinh giới, 9gr Vỏ cam quýt khô, 19gr Tang bạch bì, 6gr Cam thảo, 12gr Sắn dây. Các nguyên liệu trên đem sắc cùng nhau và đun cho đến khi cô đặc thành dạng dung dịch. Trẻ từ 1 – 6 tuổi uống 2 – 3 lần/ngày, mỗi lần 5ml. Trẻ trên 6 tuổi và người lớn ngày uống 2 – 3 lần, mỗi lần 5 -10ml.
• Ho gà: 15gr Bách bộ, 15gr Bạch tiền, 5gr Cam thảo, 3 tép Tỏi ta. Các vị thuốc này đem rửa sạch, thêm nước và đun sôi cho tới khi còn lại khoảng 60ml là có thể dùng. Chia đều lượng thuốc đã sắc được làm 3 phần và uống 3 lần/ ngày. Khi uống, hãy làm ấm và có thể cho thêm chút đường để dễ uống hơn.

3.2. Bài thuốc trị lao phổi

• Trị lao phổi có hang: 20gr Bách bộ, 10gr Đơn bì, 10gr Đào nhân, 10gr Hoàng cầm. Rửa sạch nguyên liệu với nước muối, đem sắc cùng 400ml nước sạch cho đến khi cô đặc còn khoảng 60ml. Uống mỗi ngày 1 thang và dùng kiên trì trong vòng 2 – 3 tháng để giảm tình trạng bệnh hiệu quả. 
• Trị lao phổi: 12gr Bách bộ rửa sạch với nước muối, sau đó sắc và uống cùng với 12gr bột Bạch cập. Đây chính là bài thuốc hữu hiệu để trị bệnh lao phổi. 

3.3. Bài thuốc từ Bách bộ dược liệu trị giun kim

Có 3 bài thuốc phổ biến để điều trị giun kim từ Bách bộ dược liệu mà bạn có thể tham khảo như: 

• Bài 1: 15gr Bách bộ khô, 15gr Binh lang, 15gr Sử quân tử. Đem tất cả nguyên liệu tán thành bột mịn, trộn cùng Vaseline rồi bôi quanh hậu môn. 
• Bài 2: Các bạn cũng có thể dùng 20gr củ Bách bộ, 10gr Vaseline, 20gr Cỏ ngọc làm nhuyễn, trộn thành cao Bách bộ rồi bôi xung quanh hậu môn. 
• Bài 3: Đun 40gr Bách bộ cho đến khi còn 10-20ml, sau đó dùng xilanh lấy nước thụt vào hậu môn. Thực hiện phương pháp này liên tục trong 23 đêm trước khi ngủ để đạt được hiệu quả trị giun kim tốt nhất.

3.4. Bài thuốc trị chấy rận, ngứa do viêm da dị ứng, mề đay

Có 3 bài thuốc để điều trị chấy rận, ngứa ngáy do viêm da dị ứng, mề đay từ vị thuốc Bách bộ đó là: 

• Bài 1: Ngâm 100gr Bách bộ với 500ml cồn trong 2 ngày. Dùng hỗn hợp thu được bôi vào vùng da bị bệnh. Bài thuốc này sẽ có hiệu quả rõ rệt chỉ sau 2 – 3 ngày thực hiện. 
• Bài 2: Lấy 10gr Bách bộ cắt thành lát mỏng, đắp lên vùng da bị dị ứng, mề đay, chấy rận. Thực hiện ngày 1 – 2 lần trong liên tục 4 – 5 ngày để thấy hiệu quả.
• Bài 3: Dùng 15gr Bách bộ, 7gr Hùng hoàng, 15gr Cây cù đèn. Tất cả đem rửa sạch, cho vào ấm sắc. Cuối cùng là dùng phần nước này để rửa những vùng cần điều trị.

4. Một số lưu ý khi sử dụng Bách bộ dược liệu

Mặc dù Bách bộ dược liệu được coi là một loại thảo dược nhân từ và không gây hại, tuy nhiên cũng tồn tại những hạn chế và kiêng kỵ cần phải tuân theo. Dưới đây là danh sách những điểm cần lưu ý để sử dụng loại thảo dược này một cách đúng đắn:

Không sử dụng cho người bị tổn thương tỳ vị hoặc tiêu chảy:** Bách bộ không phù hợp cho những người đang mắc các vấn đề liên quan đến tỳ vị bị tổn thương hoặc đang trong tình trạng tiêu chảy.

Không dùng cho phụ nữ mang thai, đang cho con bú và trẻ nhỏ dưới 7 tuổi:** Do tác động của Bách bộ có thể ảnh hưởng đến thai kỳ, việc sử dụng trong giai đoạn mang thai hoặc cho con bú cần được hỏi ý kiến bác sĩ. Trẻ nhỏ dưới 7 tuổi cũng nên tránh sử dụng.

Hạn chế sử dụng quá liều:** Việc dùng quá liều Bách bộ có thể dẫn đến tê liệt vùng hô hấp và thậm chí có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Trong trường hợp uống quá liều, bạn nên sử dụng nước gừng hoặc giấm để giải độc.

Kiên nhẫn khi sử dụng thuốc:** Các bài thuốc từ Bách bộ, như các loại thuốc Đông y khác, thường cần thời gian để phát huy hiệu quả. Sự kiên nhẫn trong việc sử dụng là rất quan trọng.

Tham khảo ý kiến bác sĩ khi kết hợp với thuốc tân dược:** Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc tân dược khác, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi kết hợp với Bách bộ.

Không tự ý kết hợp rượu Bách bộ với thảo dược khác:** Việc kết hợp rượu Bách bộ với các loại thảo dược khác có thể tạo ra tác động không mong muốn và không an toàn cho sức khỏe.

Tìm kiếm ý kiến bác sĩ Y học cổ truyền:** Trước khi sử dụng các bài thuốc từ Bách bộ dược liệu, nên tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền để đảm bảo rằng việc sử dụng đúng và an toàn.

Việc tuân theo các lưu ý trên sẽ giúp bạn sử dụng Bách bộ dược liệu một cách hiệu quả và an toàn, tránh gặp phải những tác động không mong muốn.

5. Tổng kết

Bách bộ dược liệu thực sự mang đến nhiều lợi ích quý báu cho sức khỏe con người. Điều đáng chú ý là tác dụng của nó trong việc trị giun, chấy rận và khả năng kháng khuẩn. Tuy nhiên, điểm đặc biệt và được coi là “Thần dược trị ho” của Bách bộ là khả năng chữa trị các vấn đề liên quan đến ho và hệ hô hấp.

Bách bộ thực sự là một “đồng minh” đắc lực trong cuộc chiến chống lại các loại giun. Khả năng diệt giun của nó đã được kiểm chứng qua nhiều nghiên cứu. Nếu bạn đang gặp vấn đề với giun kim hoặc côn trùng khác, Bách bộ có thể là lựa chọn hữu ích.

Khả năng kháng khuẩn của Bách bộ cũng rất đáng kể. Những thành phần chứa trong nó có khả năng đối phó với nhiều loại vi khuẩn khác nhau, từ Streptococcus pneumoniae đến Staphylococcus aureus. Điều này giúp tăng cường khả năng chống nhiễm trùng của cơ thể.

Tuy nhiên, điểm đặc biệt và thực sự nổi bật của Bách bộ nằm ở khả năng chữa trị các vấn đề liên quan đến hệ hô hấp. Không chỉ dừng lại ở việc giảm triệu chứng ho, Bách bộ còn có khả năng chữa trị các vấn đề viêm họng, viêm phế quản và các trường hợp ho lâu ngày không khỏi. Điều này khiến nó trở thành “Thần dược trị ho” được nhiều người tin dùng.

Tóm lại, Bách bộ dược liệu không chỉ là một nguồn tài nguyên tự nhiên quý giá mà còn là một “người bạn đồng hành” vững chắc trong việc duy trì và cải thiện sức khỏe tổng thể.